این باید ساخته شود!

پایگاه رهنما:

رهبر معظم انقلاب، چندی پیش (2 دی 1402) در دیدار با مردم کرمان و خوزستان فرمودند: «این کشور باید ساخته بشود؛ ما خیلی نقص داریم، ما خیلی عقب‌ماندگی داریم.» این در حالی است که ایشان در مردادماه سال جاری، فرمودند «به قله‌ها نزدیک شده‌ایم.» برخی افراد از در کنار هم قرار دادن این دو جمله، تناقض را برداشت کردند. این افراد می‌گویند اگر به قله نزدیکیم، چطور گفته می‌شود خیلی نقص و عقب‌ماندگی داریم!؟ واقعیت این است که هر دو جمله در جایگاه خود صحیح هستند. وقتی وضعیت اقتصاد کشور را با دوران پیش از انقلاب مقایسه کنیم یا وقتی سختی‌های ناشی از تحریم‌های دهه‌ی 1390 را در نظر بگیریم، به قله نزدیکیم و مسیر طولانی و دشواری را طی کرده‌ایم. اما وقتی به مطلوب انقلاب اسلامی و نقطه‌ی آرمانی خودمان نگاه می‌کنیم، می‌بینیم عقبیم و راه درازی در پیش داریم. در ادامه با بررسی آمارهای اقتصادی، این ادعا را بررسی کرده‌ایم.

• رقابت در بازارهای خارجی

برای بررسی و مقایسه‌ی عملکرد اقتصادی ایران در دوران جمهوری اسلامی و پهلوی، می‌توان نگاهی به شاخص مهم «صادرات غیر نفتی» نیز داشت. این شاخص خیلی مهم است؛ چون اگر بالا باشد، نشان می‌دهد بخش خصوصی در کشور فعال است. قوی است و محصولاتش قدرت رقابت در بازارهای خارجی دارد. «سهم صادرات غیرنفتی از صادرات کل» در سال 1356 تنها 2 درصد بود. از این 2 درصد نیز 51 درصد صادرات غیرنفتی ما کشاورزی بود، 28 درصد به صادرات محصولات سنتی (مانند فرش، کفش و انواع پارچه) اختصاص داشت و تنها 21 درصد آن محصولات شبه‌مدرن (مانند پودر لباسشویی، صابون، وسایط نقلیه و ...) بود؛ یعنی چیزی حدود 4 هزارم کل صادرات! ارزش کل صادرات ما در سال 1356 نیز برابر با 520 میلیون دلار بود. این رقم در سال 1397 به 32 میلیارد و 655 میلیون دلار ارتقاء یافت که 84 درصد از آن، محصولات صنعتی است. شاخص‌های دیگر نیز چنین است. نگاهی به فقر مطلق، نابرابری و تغییرات قدرت خرید پس از انقلاب نیز مشابه رشد صادرات غیر نفتی، پس از انقلاب بهبود یافته است.

• معنای نزدیکی به قله

محمدعلی همایون کاتوزیان در کتاب «اقتصاد سیاسی ایران؛ از مشروطیت تا پایان سلسله‌ی پهلوی» می‌گوید امیرعباس هویدا در سال 1343 لاف آن را می‌زد که «در عرض 15 سال» ایران به پای کشورهای صنعتی خواهد رسید. پهلوی دوم نیز ادعای تبدیل ایران به «پنجمین کشور صنعتی جهان» را داشت؛ در عمل اما وقتی به آمارها نگاه می‌کنیم، می‌بینیم در 16 سال منتهی به انقلاب اسلامی، هیچ اثری از حرکت به سمت آن بهشت موعود نبود. پس از انقلاب اما نگاهی به شاخص‌های فقر مطلق، درآمد سرانه بر اساس برابری قدرت خرید، دسترسی مردم به امکانات ضروری زندگی -نظیر آب، برق، گاز، ماشین لباسشویی، اتومبیل، آموزش و بهداشت- حاکی از رشد بی‌نظیر در همه‌ی این شاخص‌هاست. نتیجه آنکه اگر قرار است عملکرد اقتصادی پس از انقلاب را با عملکرد اقتصادی رژیم پهلوی مقایسه کنیم، باید توجه داشته باشیم که این قیاس از اساس صحیح نیست. انقلاب اسلامی، قطار اقتصاد ایران را به ریل پیشرفت برگرداند. قطاری که روی ریل نباشد، اساساً صحبت از عقب یا جلو بودنش معنایی ندارد.

• قله‌ی پس از دهه‌ی 1390

نکته‌ی دیگر در معنای نزدیک قله بودن، به وضعیت اقتصادی دهه‌ی 1390 باز می‌گردد. در این دهه، اقتصاد ایران با شدیدترین تحریم‌های تاریخ مواجه شد و اتفاقاً دولت‌هایی در این برهه‌ها روی کار بودند که برنامه‌ای برای خنثی‌سازی تحریم نداشتند. بنابراین شاخص‌های اقتصادی در این دهه دچار نوعی سکته شدند؛ روند رو به رشد قدرت خرید عموم خانوارها -که خصوصاً پس از جنگ افزایشی شده بود- متوقف شد، فقر مطلق که از بالای 50 درصد در ابتدای انقلاب به 10 درصد در 1390 رسیده بود، دوباره افزایشی شد و به بیش از 25 درصد رسید و دولت‌های یازدهم و دوازدهم عملاً سرمایه‌گذاری برای زیرساخت‌های اساسی کشور را تعطیل کردند و خصوصاً در دولت دوازدهم، چون ترجیح شرق به غرب در سیاست خارجی دنبال نمی‌شد، نمی‌توانستند نفت بفروشند و نیازهای کشور را با چاپ پول جبران می‌کردند که تورم‌زا شد. روی کار آمدن دولت سیزدهم ورق را برگرداند و سرآغازی بر خنثی‌سازی تحریم‌ها بود. بنابراین به این معنا نیز باید گفت به قله نزدیک شدیم و از دشواری‌ها عبور کردیم.

• شورانگیزترین

بنابراین وقتی امام خامنه‌ای^{(حفظه‌الله)} به مسیر طی شده در سال‌های پس از انقلاب -و به‌طور خاص دهه‌ی 1390- می‌نگرد، می‌گوید «ما فصل مُشبعی را حرکت کرده‌ایم؛ این سربالایی، این شیب تند را عبور کرده‌ایم، به قلّه‌ها نزدیک شده‌ایم. نباید خسته بشویم. امروز روز خسته شدن نیست، روز ناامید شدن نیست؛ امروز روز شوق است، روز امید است، روز حرکت است...» (26/5/1402) اما وقتی به افقی که انقلاب اسلامی پیش روی ما گشود (یعنی ایران قوی، پیشرفته و طلایه‌دار تحقق تمدن نوین اسلامی) نگاه می‌کند، سخن از «نقص و عقب‌ماندگی» به میان می‌آورد. «این کشور باید ساخته بشه» از نظر نگارنده شور انگیزترین جمله‌ی سخنرانی امام خامنه‌ای^{(حفظه‌الله)} در دیدار با مردم کرمان و خوزستان و مهم‌ترین موتور محرک نیروهای انقلابی در بیش از چهار دهه‌ی اخیر بوده است. محرّکی که پس از انقلاب پیشرفت قابل توجهی در شاخص‌های اقتصادی ایجاد کرد و در عین حال دلیل اصلی آن است که ایران انقلابی هیچ‌گاه به دام محافظه‌کاری نمی‌افتد و هرگز از وضع موجود راضی نخواهد بود.